İki Yakada Hasretin 93. Yılı

İzmir Büyükşehir Belediyesi, Türkiye ile Yunanistan arasındaki nüfus mübadelesinin 93. yıldönümünde bir panel düzenledi. Göz yaşartan aile öyküleri ve mübadelenin etkilerinin anlatıldığı “93. Yılında Mübadele” adlı panelin moderatörlüğünü, gazeteci yazar Nedim Atilla üstlendi. Ahmet Piriştina Kent Arvişi ve Müzesi ’nde düzenlenen panelin konuşmacıları Ege Üniversitesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Hasan Mert “Mübadele ve İnsan”, Yaşar Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nazif Mandacı “Ulus Kurma Süreçleri, Nüfus Mübadeleleri ve Barışıklaşma”, Lozan Mübadilleri Vakfı Ege Temsilcisi Taner Yasav ise, “Mübadil Aile Öyküleri” başlığı altında söz aldı.

İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Aziz Kocaoğlu ve İzmir Milletvekili Tacettin Bayır’ın da dinleyici olarak katıldığı paneli mübadil ailelerin ikinci ve üçüncü kuşak temsilcileri büyük ilgi ile izlerken, üçüncü kuşak mübadillerden katılımın az olması ise dikkat çekti.

Ailesi Hanyalı olan Gazeteci-Yazar Nedim Atilla, İzmir ve Yunanistan’ın kültürel gelişimi açısından mübadelenin önemli olduğunu ifade ederken, “Mübadiller çok fazla acı ve gözyaşı döktüğü için laikliğe ve cumhuriyete her zaman sahip çıkmışlardır. Çünkü mübadiller,  barışın değerini çok iyi bilir” diye konuştu.

Yunanistan ve Türkiye’de bulunan mübadillerin anılarını konu edinen belgesel gösteriminin de yapıldığı panelde konuşan Hasan Mert de, “Göç yollarında hayatını kaybeden mübadiller var. Yerleştikleri bölgeleri benimsediler ancak dil zorlukları nedeniyle ötekileştirildiler. Bu insanlar Atatürk’ün ismini gözyaşlarıyla anan insanlar. Cumhuriyete, laikliğe her zaman sahip çıktılar. Mübadillerden bu ülkeye hiç zarar gelmemiştir” dedi. 450 bin kişinin mübadele sırasında göç ettiğini hatırlatan Mert, “Mübadiller zorunlu olarak göç etti.   Hep memleketlerini özlediler, Suriyeliler gibi hayatını kaybedenler oldu, hep Türkiye’yi özlediler. Diğer yandan da uyum konusunda çok zorlandılar ama buna rağmen bölgelerine katkı sağladılar” şeklinde konuştu.

Lozan Mübadilleri Vakfı Ege Temsilcisi Taner Yasav ise bir mübadil torunu olduğunu hatırlatarak, iki taraflı yaşanan acıların izlerini hala hissettiklerini belirtti. Buca’da İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından yenilemesi tamamlanan tarihi evi  “Mübadele Anı Evi” olarak açmaya hazırlandıklarını belirten Yasav, desteklerinden ötürü İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Aziz Kocaoğlu’na teşekkür etti. Yasav, “Hasretin İki Yakası” adı altında yine İzmir Büyükşehir Belediyesi desteği ile Vasıf Çınar Meydanı’nda mübadil ailelerin öykülerinden oluşan sergi açtıklarını, bu sergiyi İstanbul ve Selanik’e de taşıdıklarını söyledi.

Panelin sonunda Girit’ten İzmir’e göç eden mübadil bir ailenin ikinci kuşak temsilcisi Salih Akdemir, Giritliler arasında sıkça söylenen Türkçe ve Rumca Madinada (mani) okudu.

YAKLAŞIK 500 BİN TÜRK GÖÇ ETTİ

1923 yılında Lozan Barış Antlaşması’na ek olarak yapılan sözleşme uyarınca Türkiye ve Yunanistan, vatandaşlarının bir kısmını din esası üzerine zorunlu göçe tâbi tuttu. Nüfus mübadelesiyle 1 milyon 200 bin Ortodoks Hristiyan Rum Anadolu’dan Yunanistan’a, yaklaşık 500 bin Müslüman Türk de Yunanistan’dan Türkiye’ye göç etmek zorunda kaldı. Türkiye’de İstanbul, Gökçeada ve Bozcaada’da oturan Rumlar ile Yunanistan’da Batı Trakya Türkleri mübadeleden muaf tutuldu. Değişimin çok büyük bir bölümü, 1923 ve 1924 yıllarında oldu. 1930 yılında yapılan İnönü–Venizelos sözleşmesine kadar zorunlu göç uygulamasına devam edildi. Zorunlu göç, gerek Türkiye gerek Yunanistan ekonomilerinde, yaklaşık 20 yıl süren ağır bir krize de yol açtı. _{(Birlik Gazetesi)}

^{(Haber: Bertan BOZYİĞİT-Fotoğraflar: İzmir B.B.)}